نقش جمع گرایی در تکامل اجتماعی انسان از منظر اهلبیت علیهم السلام

جمع گرایی یا گرایش به جمع , یکی از مباحثی است که در متون دینی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده واز بنیادی ترین مباحث اندیشه اسلامی به شمار می رود. قرآن کریم به عنوان قانون اساسی اسلام که هرگونه احتیاجات انسانها را درطول حیاتشان ترسیم نموده براین مسأله پافشاری کرده وآیات بسیاری را دراین زمینه بیان فرموده است . پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) وائمه معصومین (علیهم السلام) با نگاهی ژرف ، به این مسأله توصیه موکد نموده واهتمام خود را برتحقق این امر مبذول داشته اند . دین اسلام که دستورات وتعالیم آن هماهنگی کامل با روح انسان دارد آیینی جمع گرا است. «بدون شک اسلام، تنها دینی است که با صراحت پایه ی بنای دعوت خود را بر اجتماع گذاشته ودر هیچ یک از شئونات خود امر اجتماع را به اهمال واگذار نکرده است . اسلام در موارد متعددی احکام خود را در قالب اجتماع ریخته وروح اجتماع را تا آخرین حد ممکن درآن دمیده است . بدین ترتیب دعوت به اجتماع به صورت مستقل وصریح جز از ناحیه دستگاه پیامبری و در قالب دین از جای دیگری شروع نشده است ؛ قرآن تصریح به این مطلب کرده وتاریخ هم آن را تصدیق دارد.» (طباطبایی ، روابط اجتماعی در اسلام ، صص10-11 ) هر جمع ، حداقل از دونفر تشکیل می شود. مثلاً زن و شوهر ،امام ویک ماموم و مواردی از این قبیل و آدابی چون تفاهم ،استحباب موکد نماز جماعت ومواردی ازآن دست مصادیق جمع گرایی است. دامنه این بحث تا آنجاست که یکی از اهداف و مقاصد امامت که از بنیادی ترین ارکان اسلام به شمار می رود، حفظ نظام اجتماعی مسلمانان است، و این به جهت مدنی الطبع بودن بشر است . و این پاسخ کسانی است که ادعا دارند آموزه های اسلام تنها بعد عبادی و فردی را در نظر گرفته است و به دنبال آن نظراتی چون جدایی دین از سیاست را مطرح می کنند . البته در مواردی توصیه وتاکید بر انجام عبادات به صورت فردی وپنهانی می باشد ،مانند نماز شب ،صدقه دادن و مواردی از این قبیل .اما در موارد بسیار همچنان که در این پایان نامه به بحث گذاشته شده ،دستورات اسلام ناظر به بعد اجتماعی انسان نیز می شود ،زیرا اسلام ،دینی است که قصد دارد انسان را در تمامی ابعاد اجتماعی ،اخلاقی ،و معنوی رشد دهد . بسیاری از نابسامانی هایی که دراجتماع و روابط میان مسلمانان به چشم می خورد به آن دلیل است که اصول اخلاق اجتماعی اسلام جایگاه خود را در میان مسلمانان پیدا نکرده است. اهمیت این پژوهش درایجاد تفکر تکامل انسان در سایه جمع گرایی است که خود عامل پیشرفت در فرد و جامعه می شود بخصوص در مسائل فرهنگی و اجتماعی، کشورهای غربی که دچار بحران معنویت شده اند گر چه به ظاهر پیشرفت کرده اند و جمع گرایی در امور پژوهشی آنها ظاهرا تحقق یافته است اما از بعد معنوی و تکامل روحی که در سایه جمع گرایی مثبت تکامل می یابد به قهقرا رفته اند. بازخوانی میراث حدیثی امامان علیهم السلام از این منظر منجر به تدوین تفکر جمع گرایی و بیان احکام و مصادیق مثبت آن می شود و آثار مترتب برعملی شدن این اصل باعث رشد فردی و جمعی می گردد. از آنجا که بازخوانی میراث حدیثی امامان علیهم السلام از این منظر با توجه به محدودیتهای زمانی و حجم یک پایان نامه ممکن نیست، در این پژوهش صرفاً به بازخوانی و تدوین این موضوع از منظر بخش اول احادیث امام علی علیه السلام در مسندالامام علی علیه السلام نگارش حجت الاسلام عزیزالله عطاردی پرداخته می شود، در این پایان نامه بنده بعد از مطالعه 13 جلد این کتاب به دسته بندی احادیث پرداختم . البته در بسیاری از مباحث، تعداد زیادی حدیث به دست آمد که با بررسی دقیق احادیث ،مهمترین و کلیدی ترین مباحث را انتخاب کردم. بعد از ترجمه احادیث ، تمامی روایات را با عنوان هایی متناسب با بحث به صورت ابواب فقهی –اخلاقی تدوین کردم ؛و چون این تلاش شناخت علی علیه السلام از زبان خودعلی علیه السلام بود برای مشرف شدن بر موضوع کتب ومقالات متعددی را در مورد موضوعات مستخرج از احادیث مطالعه وسپس به تدوین پایان نامه اقدام نمودم.